Κλείνουν τα σχολεία, ώρα για διακοπές!
Κι ενώ οι περισσότερες οικογένειες ετοιμάζονται με ανυπομονησία για τις καλοκαιρινές τους εξορμήσεις, για κάποιους η διαδικασία αυτή είναι γεμάτη άγχος: για τις οικογένειες κάποιων αυτιστικών παιδιών αλλά και για τα ίδια τα παιδιά.
Και ενώ οι γονείς προσπαθούν όσο μπορούν να εξασφαλίσουν όσο πιο ήρεμες διακοπές μαζί με τα παιδιά τους, δεν είναι πάντα εύκολο. Βασικά, δεν είναι καθόλου εύκολο. Μπορεί μια οικογένεια βρίσκεται στην παραλία απολαμβάνοντας τον ήλιο και τη θάλασσα και ξαφνικά το αυτιστικό παιδί να έχει ένα meltdown(ξαφνικό ανεξέλεγκτο ξέσπασμα του παιδιού, λόγω καταστάσεων που δεν μπορούν να χειριστούν). Ή να είναι διακοπές σε ένα ονειρικό μέρος και το παιδί να μένει νηστικό γιατί δεν βρίσκει τηγανιτές πατάτες που να είναι κομμένες σε ροδέλες. Σίγουρα πολλές οικογένειες αυτιστικών παιδιών έχουν πολλά παραδείγματα να πουν και σίγουρα έχουν πολλούς τρόπους αντιμετώπισης να προτείνουν. Το θέμα είναι τι κάνουμε όλοι εμείς οι υπόλοιποι.
Είναι πραγματικά στενόχωρο να συζητώ με γονείς και αδέρφια αυτιστικών παιδιών και να μου λένε ότι το μεγαλύτερο άγχος τους δεν είναι πώς θα τα βγάλει πέρα το παιδί στις διακοπές, αλλά στο πώς θα τους αντιμετωπίσουν οι υπόλοιποι: οι άλλοι επισκέπτες, οι καταστηματάρχες, οι ντόπιοι.
Ας δούμε, λοιπόν, τι μπορούμε να κάνουμε εμείς οι ίδιοι ως επαγγελματίες στον τουρισμό, ως τουρίστες, ως απλοί συνάνθρωποι.
Τι είναι νευροδιαφορετικότητα;
Είναι η θεώρηση ότι δεν υπάρχει “σωστός” και “λάθος” τρόπος σκέψης, μάθησης και αντίδρασης αλλά κάθε εγκέφαλος λειτουργεί διαφορετικά. Τα αυτιστικά άτομα, ως νευροδιαφορετικά άτομα αντιδρούν διαφορετικά στα διάφορα ερεθίσματα απ’ ότι ο εγκέφαλος του μέσου ανθρώπου. Δεν είναι “παράξεν@” ή “κακομαθημέν@”, είναι απλά διαφορετική η νευροβιολογία τους. Ερεθίσματα λοιπόν που για τον μέσο άνθρωπο μπορεί να είναι αδιάφορα ή έστω ανεκτά-όπως π.χ. η πολλή ζέστη, η φασαρία κτλ-για τα μη νευροτυπικά άτομα μπορεί να είναι πραγματικό μαρτύριο.
Τι μπορούμε να κάνουμε όλοι εμείς;
Στο meltdown
Αν βρεθούμε σε ένα meltdownπαιδιού αυτό που δεν βοηθάει σίγουρα είναι οι ψίθυροι μπροστά στην οικογένεια όπως και οι συμβουλές «Άστο να κλαίει και μην ασχολείσαι» ή ακόμη χειρότερα οι επικρίσεις. Ξέρετε πόσες φορές έχουν ακούσει αυτοί οι άνθρωποι ότι δεν κάνουν καλή δουλειά με το παιδί τους; Και ξέρετε πόσες φορές αυτό δεν ισχύει;
Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν; Δίνουμε χώρο στους γονείς και το παιδί και προσπαθούμε να περιορίσουμε τα αισθητηριακά ερεθίσματα (π.χ. δυνατούς θορύβους) που μπορεί να προκάλεσαν εξ αρχής το meltdownτου παιδιού ή να το επιδεινώσουν. Ένα απλό νεύμα ή ένα απλό χαμόγελο αρκεί για να δείξετε στους γονείς πώς όχι μόνο δεν ενοχλείστε, αλλά τους δίνετε όλο το χώρο και το χρόνο που χρειάζονται.
Στο εστιατόριο
Οι εργαζόμενοι σε ένα εστιατόριο θα πρέπει να καταλάβουν ότι ειδικά σε περιπτώσεις αυτισμού το «θέλει τις πατάτες του λεπτοκομμένες» ή το «η ντομάτα να είναι σε ξεχωριστό πιάτο από το αγγούρι» δεν είναι απλώς παραξενιές των πελατών. Πρέπει λοιπόν να σεβόμαστε τις ιδιαίτερες ανάγκες των αυτιστικών παιδιών (όπως βέβαια θα έπρεπε να ισχύει για όλους τους πελάτες). Τα αυτιστικά παιδιά είναι συχνά πολύ ευαίσθητα σε αισθητηριακά ερεθίσματα (ήχους, μυρωδιές, απτικά ερεθίσματα κ.τ.λ.).
Προσέξτε ιδιαίτερα τις παραγγελίες. Επιπλέον φροντίστε να δώσετε στην οικογένεια ένα τραπέζι που να μην βρίσκεται κοντά σε πηγές θορύβου ή μυρωδιών (κοντά στην κουζίνα π.χ.) ή ένα τραπέζι δίπλα από το οποίο να περνά πολύς κόσμος (στην άκρη του δρόμου π.χ. για εξωτερικούς χώρους, ή κοντά στην έξοδο/τουαλέτα για εσωτερικούς χώρους).
Στην παραλία/την παιδική χαρά/το πάρκο
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του αυτισμού είναι οι δυσκολίες στην κοινωνική προσαρμογή. Σκεφτείτε ότι βρίσκεστε στην παραλία και νιώθετε αφόρητη ζέστη. Τι θα κάνατε; Ίσως βουτούσατε στη θάλασσα για να δροσιστείτε. Ίσως αγοράζατε νερό ή ένα αναψυκτικό. Θα αναζητούσατε πιθανώς ένα μέρος με δροσιά για να καθίσετε λίγο. Θα πηγαίνατε όμως κάτω από την ομπρέλα ενός άγνωστου και θα παίρνατε το μπουκάλι με το νερό που είχε αφήσει; Προφανώς και όχι. Γιατί; Γιατί ξέρετε πως αυτό δεν είναι κοινωνικώς αποδεκτό. Δεν μπορούμε να μπαίνουμε στον προσωπικό χώρο του άλλου, ούτε να παίρνουμε τα προσωπικά αντικείμενα του άλλου. Γνωρίζετε, δηλαδή, και εφαρμόζετε τους κοινωνικούς κανόνες. Αυτό όμως δεν είναι πάντα εύκολο για ένα αυτιστικό άτομο. Παρότι προσπαθούν πολύ και εκπαιδεύονται ώστε να μάθουν τους κοινωνικούς κανόνες, δεν τα καταφέρνουν πάντα. Έτσι π.χ. μπορεί να δείτε ένα παιδάκι στην παιδική χαρά ή στην παραλία να είναι ιδιαίτερα φιλικό με το δικό σας το παιδί ή και με εσάς τους ίδιους, παρακούοντας κάποιες φορές τους κοινωνικούς κανόνες ή να φαίνεται πως δεν σέβεται τον προσωπικό χώρο των υπολοίπων. Στην πραγματικότητα όμως δεν μπορεί να αντιληφθεί τους κοινωνικούς κανόνες. Σε αυτή την περίπτωση με ηρεμία εξηγείτε στο παιδί ότι σας κάνει να νιώθετε άβολα και πως θα πρέπει να απομακρυνθεί λίγο. Πάντα με ηρεμία και σαφήνεια και χωρίς φωνές και απότομες κινήσεις.
Όλοι απολαμβάνουμε τον ήλιο και τη θάλασσα. Παρόλα αυτά συχνά ξεχνάμε πως αυτό που είναι αυτονόητο για μας, δεν είναι εύκολο για όλους. Φέτος το καλοκαίρι ας ενημερωθούμε κατάλληλα κάνοντας τη ζωή κάποιων συνανθρώπων μας λίγο πιο εύκολη. Γιατί ομορφαίνοντας τις διακοπές κάποιου άλλου γίνονται και οι δικές μας διακοπές λίγο πιο όμορφες!
Αναστασία Κούρτη,
Ειδική Παιδαγωγός, εκπ. Παιγνιοθεραπεύτρια,
MSc LACIC, MSc Youth, PhDc in Therapeutic Play