O υπεργονεϊσμός και οι γονείς-ελικόπτερα

Τα τελευταία χρόνια ακούγονται όλο και πιο συχνά οι όροι «υπεργονεϊσμός» και «γονείς-ελικόπτερα».

Ο όρος «γονείς-ελικόπτερα» (helicopter parenting) εμφανίστηκε το 1969 από τον  Dr. Haim Ginott1, ψυχοθεραπευτή και εκπαιδευτή γονέων, στο βιβλίο του “Between Parent and Teenager”. Με τον όρο αυτό ο Ginott αναφέρεται στους γονείς που δεν αφήνουν τα παιδιά τους  να αναλάβουν καμιά ευθύνη κι εν τέλει να αυτονομηθούν.

Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο του Ginnot Between parent and teenager1:
Ο Λέοναρντ 16 λέει: «Στη μητέρα μου αρέσει να παίζει τον γιατρό και με αρρωσταίνει. Όσο κουρασμένη και να είναι εάν με ακούσει να βήχω ή να καθαρίζω τη μύτη μου μετατρέπεται σε δρομέα. Εάν φταρνιστώ στο υπόγειο, θα έρθει τρέχοντας από τη σοφίτα.
«Γείτσες, παιδί μου!», «Τι σου συμβαίνει; Κρύωσες;», «Δεν προσέχεις τον εαυτό σου.», «Δεν πρέπει να μένεις έξω τόσο αργά!».
«Η μητέρα μου στέκεται από πάνω μου σαν ελικόπτερο και δεν αντέχω άλλο τον θόρυβο και τον ζεστό αέρα. Έχω δικαίωμα να φταρνίζομαι χωρίς να χρειάζεται να δώσω εξήγηση»

Ας δούμε κάποια χαρακτηριστικά αυτών των γονέων:
✔ Οι γονείς αυτοί βιώνουν άγχος σχετικά με την ανατροφή των παιδιών και βλέπουν τα παιδιά τους ως ευάλωτα για το οτιδήποτε, ανεξάρτητα την ηλικία των παιδιών ή των δυνατοτήτων τους2-4.
Επενδύουν στις σχέσεις τους με τα παιδιά τους προσπαθώντας να περνούν χρόνο μαζί τους5, συχνά όμως υπερεμπλέκονται στις υποθέσεις των παιδιών τους (π.χ. στο σχολείο), ασκώντας τους παράλληλα κριτική6  και δημιουργώντας αγχώδη/αμφιθυμικό δεσμό με τα παιδιά τους, μην αφήνοντάς τα να ανεξαρτητοποιηθούν6-8.

Τα παιδιά γονέων-ελικόπτερων παρουσιάζουν δυσκολίες στην αυτο-ρύθμιση9, ενώ επηρεάζονται σε διάφορα επίπεδα κοινωνικής προσαρμογής (π.χ.: κοινωνική ευχέρεια) ενώ μπορεί να οδηγηθούν σε παραβατικές συμπεριφορές  (π.χ. χρήση ουσιών, εγκληματικότητα)10.
Επιπλέον, στο σχολικό πλαίσιο η μειωμένη αυτό-ρύθμιση οδηγεί σε σχολικά προβλήματα και χαμηλή σχολική παραγωγικότητα, ενώ παρουσιάζουν κοινωνικές δυσκολίες κι εντός σχολικού πλαισίου11.
Τέλος, αυξάνεται η σχολική εξουθένωση των μαθητές λόγω των υψηλών προσδοκιών των οικογενειών τους12.

Σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο έρευνες έχουν συνδέσει τον υπεργονεϊσμό με:
Yψηλά επίπεδα άγχους, καταθλιπτικά συμπτώματα, κακή συναισθηματική ρύθμιση και χαμηλή ικανοποίηση από τη ζωή13-18.
✔ Tον εθισμό των εφήβων στο Διαδίκτυο19.
✔ Kατανάλωση χαπιών χωρίς ιατρική συνταγή χρησιμοποιώντας τα ως μέσω αναψυχής13.
✔ Yψηλότερα ποσοστά χρήσης αλκοόλ (σε νεαρές κοπέλες)16.
✔ Πιθανή συσχέτιση με ναρκισσσιστικά χαρακτηριστικά σε νεαρούς ενήλικες2,20.

Οπότε τελικά τι, οι γονείς-ελικόπτερα είναι «αποτυχημένοι γονείς»; Θέλουν το κακό των παιδιών τους; Τα παιδιά τους είναι καταδικασμένα;

Προφανώς και όχι. Ο γονεϊκός ρόλος δεν έρχεται με εγχειρίδιο χρήσης. Κάθε μέρα μαθαίνουμε και κάτι καινούριο. Αναθεωρούμε προηγούμενες πρακτικές και δοκιμάζουμε καινούριες.
O Winnicott21 έχει γράψει για την «αρκετά καλή μητέρα» (the good enough mother). Στη ζωή δεν υπάρχει το τέλειο αλλά το αρκετά καλό.  Η «αρκετά καλή μητέρα» (ο φροντιστής του  παιδιού γενικά, βιολογικός ή όχι γονέας)είναι η μητέρα αυτή που προσαρμόζεται στις ανάγκες του βρέφους και αποσύρεται σταδιακά, επιτρέποντας στο παιδί της να αυτονομηθεί.
Συχνά ο γονέας δεν μπορεί να αναλάβει αυτόν τον ρόλο αυτόματα αλλά χρειάζεται στήριξη και προσωπική δουλειά προς την αυτοβελτίωσή του. Το θέμα είναι να το συνειδητοποιούμε και να είμαστε διατεθειμένοι να αλλάξουμε.

Αναστασία Κούρτη,
Ειδική Παιδαγωγός MSc,
εκπ Παιγνιοθεραπεύτρια

Βιβλιογραφία:

1Ginnot, H. Between parent and teenager. Macmillan, 1969

2Segrin, C., Woszidlo, A., Givertz, M., & Montgomery, N. Parent and child traits associated with overparenting. J Soc Clin Psychol. 2013; 32(6): 569–595

3Padilla-Walker, M. & Nelson, L. Black hawk down?: Establishing helicopter parenting as a distinct construct from other forms of parental control during emerging adulthood. J Adolesc. 2012; 35(5): 1177-1190

4Thomasgard, M. Parental perceptions of child vulnerability, overprotection, and parental psychological characteristics. Child Psych Human Dev. 1998: 28: 223–240

5Rousseau, S. & Scharf, M. “I will guide you” The indirect link between overparenting and young adults’ adjustment. Psychiatry Res. 2015; 228(3):826-34

6Segrin, C., Givertz, M., Swaitkowski, P. et al. Overparenting is Associated with Child Problems and a Critical Family Environment. J Child Fam Stud. 2015; 24: 470–479

7Dykas M., Ehrlich, K. & Cassidy, J. Links Between Attachment and Social Information Processing: Examination of Intergenerational Processes. Adv Child Dev Behav. 2011; 40:51-94

8Bowlby, J. Attachment and loss, Vol. 2: Separation: Anxiety and Anger. New York: Basic Books; 1973

9McGinley, M. Can Hovering Hinder Helping? Examining the Joint Effects of Helicopter Parenting and Attachment on Prosocial Behaviors and Empathy in Emerging Adults. J Gen Psychol. 2018; 179(2): 102-115

10Moilanen, K.L., Lynn Manuel, M. Helicopter Parenting and Adjustment Outcomes in Young Adulthood: A Consideration of the Mediating Roles of Mastery and Self-Regulation. J Child Fam Stud. 2019; 28: 2145–2158

11Perry, N. B., Dollar, J. M., Calkins, S. D., Keane, S. P., & Shanahan, L. Childhood self-regulation as a mechanism through which early overcontrolling parenting is associated with adjustment in preadolescence. Dev Psychol. 2018; 54(8): 1542–1554

12Love, H., May, R.W., Cui, M. et al. Helicopter Parenting, Self-Control, and School Burnout among Emerging Adults. J Child Fam Stud. 2020; 29: 327–337 

13LeMoyne, T. & Buchanan, T.  Does “hovering” matter? Helicopter parenting and its effect on well-being. Sociolog Spectrum. 2011; 31:399-418

14Kouros, C. Pruitt, M., Ekas, N. Kiriaki, R. & Sunderland, M. Helicopter Parenting, Autonomy Support, and College Students’ Mental Health and Well-being: The Moderating Role of Sex and Ethnicity. J Child Fam Stud. 2017; 26: 939–949

15Cui, M., Allen, J.W., Fincham, F.D. et al. Helicopter Parenting, Self-regulatory Processes, and Alcohol Use among Female College Students. J Adult Dev. 2019; 26: 97–104

16Cui, M., Janhonen-Abruquah, H., Darling, C., Chavez, F. & Päivi, P. Helicopter Parenting and Young Adults’ Well-Being: A Comparison Between Unite States and Finland. Cross-Cultural Res. 2018; 53(4):410-427

17Schiffrin, H.H., Erchull, M.J., Sendrick, E. et al. The Effects of Maternal and Paternal Helicopter Parenting on the Self-determination and Well-being of Emerging Adults. J Child Fam Stud. 2019; 28: 3346–3359

18Cui, M., Darling, C.A., Coccia, C. et al. Indulgent Parenting, Helicopter Parenting, and Well-being of Parents and Emerging Adults. J Child Fam Stud. 2019; 28: 860–871

19Siomos. K., Floros, G., Fisoun, V. et al. Evolution of Internet addiction in Greek adolescent students over a two-year period: the impact of parental bonding. Eur Child Adolesc Psych. 2012; 21:211-219

20Winner, N.A., Nicholson, B.C. Overparenting and Narcissism in Young Adults: The Mediating Role of Psychological Control. J Child Fam Stud. 2018; 27: 3650–3657

21Winnicott. Το Παιχνίδι και η Πραγματικότητα. Εκδόσεις Αρμός, 2019