Λατρεύω τα παραμύθια. Λατρεύω τις εικόνες, τις λέξεις. Λατρεύω τη μαγεία που εκπέμπουν. Από τα παραμύθια της λαϊκής παράδοσης μέχρι τις πιο πρόσφατες κυκλοφορίες. Ακόμη θυμάμαι φοιτήτρια, πρωινά στο λεωφορείο, Σάββατο αν θυμάμαι καλά, να ακούω την φωνή της Αγνής Στρουμπούλη να αφηγείται παραδοσιακά παραμύθια.
Μεγαλώνοντας κι άλλο η αγάπη μου για τα παραμύθια δεν έφυγε. Ήταν μάλιστα ένας από τους λόγους που αποφάσισα να εκπαιδευτώ στην παιγνιοθεραπεία, με μάγευε πώς ο μύθος και το παραμύθι μπορούσε να ανακινήσει τόσα συναισθήματα μέσα μας, πώς μπορούσαμε να κάνουμε τόσες συνδέσεις και κυρίως πώς τα παιδιά ταυτίζονταν με τους ήρωες των παραμυθιών και πώς εκφράζονταν μέσα από τα παραμύθια.
Ξεκινώντας από τους αρχαίους μύθους, περνώντας στα “σκληρά” παραμύθια των αδερφών Grimm και τα παραμύθια της προφορικής λαϊκής μας παράδοσης φτάνουμε σήμερα σε παραμύθια γραμμένα και εικονογραφημένα για παιδιά.
Θα γίνω γραφική και για μια ακόμη φορά θα πω ότι ο Μπέτελχάιμ αναφέρει πως τα παραμύθια αντιπροσωπεύουν την τάξη αντί της εσωτερικής σύγχυσης του παιδιού (οι όροι Εκείνο, Εγώ και Υπερεγώ βρίσκονται ενσαρκωμένοι στα παραμύθια).
Από την άλλη, τα παραμύθια και οι μύθοι, όπως αναφέρει και η Marie-Louise von Franz, είναι πιο καθαρή κι απλή έκφραση της ψυχικής εξέλιξης του συλλογικού ασυνείδητου. Αναπαριστούν τα αρχέτυπα στην πιο απλή, «γυμνή» και περιεκτική μορφή τους.
Πέρα όμως από τα παραδοσιακά παραμύθια (στα οποία αναφέρονται οι ψυχαναλυτικές θεωρίες) κάθε παραμύθι -κι ως παραμύθι αυτό καθεαυτό κι ως μορφή τέχνης-έχει κάτι να μας δώσει, μπορεί να αγγίξει το ασυνείδητό μας κι εν τέλει να μας θεραπεύσει.
Παρακάτω θα σας παρουσιάσω τα αγαπημένα μου παραμύθια για ενήλικους. Παραμύθια που με στήριξαν, παραμύθια που με παρηγόρησαν, παραμύθια που με βοήθησαν να ανακαλύψω τον εαυτό μου, παραμύθια που χρησιμοποιώ συχνά όταν δουλεύω με ενήλικες, παραμύθια που αγαπώ.
Όλοι βλέπουμε την ίδια γάτα-Wenzel Brendan
Μακράν το πιο αγαπημένο μου παραμύθι για ενήλικους! Αν κι το έχω χρησιμοποιήσει πολλές φορές και με παιδιά, η μίνιμαλ αισθητική του και το λιτό κείμενό του με τόσο βαθιά όμως νοήματα το κάνει το ιδανικό παιδικό βιβλίο για ενήλικους. Πώς βλέπουμε τον εαυτό μας; Πώς μας βλέπουν οι άλλοι; Πόσο απέχει ο πραγματικός από τον ιδανικό εαυτό; Πώς αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα; Αυτά κι άλλα ερωτήματα αναδύονται από το εξαιρετικό αυτό βιβλίο.
Άουτς!-Scamell Ragnhild
Ένας σκαντζόχοιρος έφτιαξε τη φωλιά του για το χειμώνα κάτω από μια μηλιά, όταν… Αουτς! …ένα ζουμερό κόκκινο μήλο έπεσε πάνω του. Πώς θα χωρέσει τώρα στη φωλιά του; Ένα βιβλίο για τα βάρη που κουβαλάμε και πώς τελικά τα διαχειριζόμαστε.
Nothing-Mick Inkpen
Ένα βιβλίο που αποτυπώνει με τον πιο όμορφο τρόπο το ταξίδι προς την αναζήτηση της ταυτότητας. Πώς είναι να είσαι τίποτα; Ξεχασμένο από όλους κι όλα; Ή μήπως τελικά δεν ισχύει αυτό; Το Τίποτα νιώθει μόνο, εγκαταλελειμμένο έχει ξεχάσει τι ήταν και πώς ήταν, αλλά τελικά καταφέρνει να βρει τον δρόμο για το σπίτι.
+Bonus: The hand, the monkfish-Jo Yong
H συγκεκριμένη ιστορία δεν είναι παιδικό βιβλίο, δεν γράφτηκε ως παραμύθι, αλλά για τις ανάγκες μιας τηλεοπτικής σειράς και δεν κατάφερα να βρω καν στα αγγλικά το βιβλίο. Όμως προσωπικά μου έκανε πολύ νόημα και τη νιώθω ως μια πραγματικά γλαφυρή ιστορία για τον δεσμό γονέα-παιδιού, την υπερπροστατευτικότητα, τις γονεϊκές προσδοκίες, την “παράλυση” των παιδιών. Είναι μια σκληρή ιστορία αλλά νομίζω ότι αξίζει να τη διαβάσουν όλοι οι γονείς κι όλα τα ενήλικα παιδιά.
Παρακάτω κάνω μια απόπειρα να τη μεταφράσω:
Μια φορά κι έναν καιρό, ένα όμορφο κορίτσι γεννήθηκε σε μία πλούσια οικογένεια. Ήταν όμορφη και αψεγάδιαστη όπως οι μανόλιες. Η μητέρα της την αγαπούσε τόσο πολύ που υποσχέθηκε ότι θα κάνει τα πάντα για την κόρη της. Είπε ότι θα της χάριζε ακόμη και τον ήλιο και το φεγγάρι.
Όταν το μωρό άρχισε να τρώει στερεές τροφές, η μητέρα της ενθουσιάστηκε. “Γλυκό μου παιδί, θα σε ταΐζω εγώ ό,τι θες. Άνοιξε το στόμα σου πλατιά έτσι.”
Όταν το μωρό άρχισε να περπατάει, η μητέρα έτρεξε βιαστικά εκεί που βρισκόταν. “Γλυκό μου παιδί, θα σε κουβαλάω εγώ. Ανέβα στην πλάτη μου”.
Αφού η μητέρα μεγάλωσε το παιδί δίνοντάς του ό,τι χρειαζόταν είπε: “Αγαπημένο μου παιδί, χρειάζομαι λίγο ξεκούραση τώρα. Μπορείς να μου φέρεις λίγο φαγητό;”
Τότε το παιδί μίλησε: “Μητέρα, δεν έχω χέρια. Δεν τα χρησιμοποιήσα ποτέ έτσι εξαφανίστηκαν.”
“Τότε γλυκό μου παιδί, μπορείς να με κουβαλήσεις στην πλάτη σου; Τα πόδια μου πονάνε.”
Το παιδί είπε: “Μαμά, δεν έχω πόδια. Πάντα με κουβαλούσες στην πλάτη σου. Έτσι ποτέ δεν πάτησα στο έδαφος. Αλλά έχω μεγάλο στόμα”, είπε κι άνοιξε το τεράστιο στόμα της.
Τότε η μητέρα φώναξε με θυμό: “Τελικά δεν ήσουν το τέλειο μωρό μου. Είσαι σαν μία άχρηστη πεσκανδρίτσα. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να τρως ό,τι σε ταΐζω. Είσαι μια απόλυτη αποτυχία.”
Τότε η μητέρα πέταξε το μωρό της πέρα μακριά στη θάλασσα. Από εκείνη τη μέρα λέγεται ότι οι ψαράδες μπορούν να ακούσουν τη φωνή ενός μωρού τις τρομακτικές μέρες με αέρα.
“Μαμά, μαμά! Τι έκανα λάθος; Σε παρακαλώ έλα να με πάρεις πίσω!”
Ίσως σας ενδιαφέρει αυτό:
“3+1 παραμύθια” Κύκλος αυτοτελών βιωματικών εργαστηρίων για παιδιά Α και Β Δημοτικού.
Αναστασία Κούρτη,
ειδ. Ψυχοθεραπεύτρια-Παιγνιοθεραπεύτρια,
PDip, MSc Youth, MSc LACIC, PhDc