Τι είναι η δυσλεξία;
Η δυσλεξία είναι μια συνήθης μαθησιακή δυσκολία που προκαλεί προβλήματα στην ανάγνωση, τη γραφή. Εμφανίζεται κυρίως σε αγόρια (σε αναλογία 4 προς 1 σε σχέση με τα κορίτσια). Όταν μιλάμε για δυσλεξία πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι αναφερόμαστε σε παιδιά (ή αργότερα ενήλικες) με φυσιολογικό δείκτη νοημοσύνης. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι όποιες δυσκολίες στην τάξη περιορίζονται στο κομμάτι του γραπτού λόγου και τα παιδιά με δυσλεξία δεν παρουσιάζουν δυσκολίες σε άλλες περιοχές (όπως π.χ. στον προφορικό λόγο ή στα μαθηματικά). Φυσικά όμως, η δυσλεξία μπορεί να συνυπάρχει και με άλλες μαθησιακές δυσκολίες και το παιδί να εμφανίζει αδυναμίες και σε άλλα γνωστικά πεδία.
Πού δυσκολεύεται ένα παιδί με δυσλεξία;
Ένα παιδί με δυσλεξία αντιμετωπίζει δυσκολίες στην αποκωδικοποίηση των γραφημάτων (γραφήματα: τα γραπτά σύμβολα που αντιστοιχούν σε έναν ήχο-φώνημα) λόγω δυσκολιών στη ικανότητα των παιδιών να χειρίζονται τα φωνημικά δομικά στοιχεία (τους ήχους, δηλαδή, που απαρτίζουν μια λέξη), αυτό δηλαδή που ονομάζεται φωνολογική επίγνωση. Αρκετά παιδιά αντιμετωπίζουν δυσκολίες και στην οπτική επεξεργασία (π.χ. οπτικοχωρικό προσανατολισμό-σύγχιση «ε» και «3», ταχύτητα οπτικής επεξεργασίας κ.τ.λ), πάντα όμως με κύρια δυσκολία στις φωνολογικές ικανότητες.
Πότε και πώς καταλαβαίνω ότι το παιδί μου έχει δυσλεξία;
Συνήθως τα αρχικά σημάδια της δυσλεξίας φαίνονται όταν το παιδί ξεκινά την Α΄ Δημοτικού, οπότε και καλείται να αρχίσει να γράφει και να διαβάσει. Ένα παιδί με δυσλεξία μπερδεύει τα γράμματα που μοιάζουν φωνημικά μεταξύ τους (π.χ. «γ» και «χ», «θ» και «φ»), είναι αργό και κομπιάζει στην ανάγνωση, κάνει συχνά ορθογραφικά λάθη και συχνά παρουσιάζει σχολική άρνηση (λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζει). Ενδείξεις για δυσλεξία μπορεί να υπάρχουν και στο νηπιαγωγείο, όπου το παιδί δυσκολεύεται σε απλές ασκήσεις φωνολογικής επίγνωσης, π.χ. να εντοπίσει την αρχική συλλαβή σε μια λέξη ή ποιες λέξεις κάνουν ρίμα.
Οι πρώτοι, λοιπόν, που εντοπίζουν τις δυσκολίες του παιδιού είναι οι εκπαιδευτικοί, γι’ αυτό και είναι απαραίτητη η συνεχής συνεργασίας γονέων-σχολείου. Εάν ο/η εκπαιδευτικός της τάξης εντοπίσει δυσκολίες στο παιδί θα σας κατευθύνουν να κλείσετε ραντεβού με το ΚΕΣΥ ή το ιατροπαιδαγωγικό κέντρο της περιοχής σας. Εκεί εξειδικευμένοι επαγγελματίες θα αξιολογήσουν το παιδί σας και θα σας προτείνουν πλαίσιο παρέμβασης. Στα παιδιά με δυσλεξία συνήθως προτείνεται φοίτηση σε Τμήμα Ένταξης. Πολλές φορές προτείνεται συμπληρωματικά και πρόγραμμα ειδικής διαπαιδαγώγησης ή και λογοθεραπείας.
Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση είναι το σημαντικότερο βήμα στην αντιμετώπιση της δυσλεξίας γι’ αυτό αν κάποιος γονέας παρατηρεί δυσκολίες στο παιδί του, καλό θα είναι να απευθυνθεί άμεσα σε κάποιον ειδικό.
Τι μπορώ να κάνω ως γονιός;
Πριν ξεκινήσετε οποιαδήποτε υποστήριξη στο παιδί σας, μιλήστε με τον/την δάσκαλο/α της τάξης ή με τον/την ειδικό/ή παιδαγωγό που παρακολουθεί το παιδί σας. Κάθε παιδί είναι διαφορετικό και έχει ανάγκη εξειδικευμένης υποστήριξης. Από κει και ύστερα υπάρχουν κάποιες γενικές συμβουλές που μπορείτε να ακολουθήσετε στο σπίτι για να στηρίξετε το παιδί σας:
- Διαβάστε παρέα. Παραμύθια, βιβλία, κόμιξ! Ό,τι αρέσει στο παιδί σας και σε εσάς. Μπορείτε να διαβάζετε εναλλάξ, μία εσείς μία το παιδί σας. Έτσι ενισχύονται οι αναγνωστικές δεξιότητες του παιδιού σας, αλλά και η μεταξύ σας σχέση.
- Παίξτε παιχνίδια φωνολογικής επίγνωσης. Υπάρχει αρκετό δωρεάν υλικό στο Διαδίκτυο (εδώ μπορείτε να βρείτε και να εκτυπώσετε το bingo της φωνολογικής επίγνωσης που δημιούργησα).
- Φτιάξτε μαζί τα δικά σας ποιηματάκια. Τα πιο μεγάλα παιδιά μπορούν να τα γράψουν, τα μικρότερα απλώς τα λένε. Έτσι ενισχύονται δεξιότητες φωνολογικής επίγνωσης, γραφοφωνολογικές δεξιότητες και μνήμη.
- Παίξτε παιχνίδια ορθογραφίας (εδώ μπορείτε να βρείτε τα σπιτάκια με οικογένειες λέξεων που δημιούργησα κι εδώ την αφίσα με τις καταλήξεις των ρημάτων). Ενισχύετε έτσι με ευχάριστο τρόπο τις ορθογραφικές δεξιότητες του παιδιού σας.
- Βοηθήστε το παιδί σας να οργανωθεί στα μαθήματα του σχολείου. Προμηθεύστε το με ένα σημειωματάριο όπου θα σημειώνει τις ασκήσεις για την επόμενη ημέρα. Φροντίστε ο χώρος που διαβάζει να έχει ησυχία, καλό φωτισμό και να μην υπάρχουν περισπασμοί (π.χ. θόρυβος από τηλεόραση).
Δεν ξεχνάμε την ψυχοκοινωνική υγεία του παιδιού
- Εξηγήστε του πού οφείλονται οι δυσκολίες του (ο ειδικός παιδαγωγός του παιδιού σας μπορεί να σας κατευθύνει ή να εξηγήσει ο ίδιος στο παιδί). Είναι πολύ ανακουφιστικό για το ίδιο το παιδί να ξέρει γιατί δυσκολεύεται. Να καταλάβει ότι δεν κάνει κάτι λάθος, απλά ότι μαθαίνει με διαφορετικό τρόπο και χρειάζεται την κατάλληλη υποστήριξη.
- Αποδεχτείτε και αγκαλιάστε τις δυσκολίες του παιδιού σας. Πολλές φορές είναι δύσκολο και για τους ίδιους τους γονείς να αποδεχτούν τις όποιες δυσκολίες του παιδιού τους. Αυτό προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη απογοήτευση και άγχος στα παιδιά. Δείξτε του ότι είστε κοντά του, ότι καταλαβαίνετε τις δυσκολίες του και είστε εκεί για να το στηρίξετε.
- Αλλά μην πέσετε στην παγίδα της υπερπροστασίας οδηγώντας το παιδί στην αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Ναι, δυσκολεύεται περισσότερο από ότι άλλα παιδιά σε συγκεκριμένες μαθησιακές δεξιότητες. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει ή ότι κάθε ξέσπασμά του ή άρνησή του δικαιολογείται λόγω της δυσλεξίας. Θέστε σαφή όρια. Το παιδί χρειάζεται ενσυναίσθηση αλλά όχι παιδοκεντρισμό.
- Ζητείστε τη βοήθεια ειδικού αν το παιδί σας βιώνει έντονο στρες λόγω σχολικής αποτυχίας. Ένας εξειδικευμένος στη συμβουλευτική ειδικός παιδαγωγός, ένας ψυχολόγος ή ένας ψυχοθεραπευτής παιδιών (π.χ. παιγνιοθεραπευτής) μπορεί να βοηθήσει το παιδί σας να διαχειριστεί τα αρνητικά συναισθήματα που προκύπτουν από τις δυσκολίες
- Μην προσπαθήσετε να πάρετε τη θέση του δασκάλου του παιδιού σας. Το παιδί σας σάς χρειάζεται ως γονέα κι όχι ως δάσκαλο. Δεν είστε εκεί για να του μάθετε γραφή και ανάγνωση (δεν έχετε ούτε τις εξειδικευμένες γνώσεις που χρειάζονται ούτε ο ρόλος σας είναι αυτός). Είστε εκεί για να είστε ο γονιός του!
Αναστασία Κούρτη,
Ειδική Παιδαγωγός MSc-εκπ. Παιγνιοθεραπεύτρια
Παιδανάπτυξη Κοιν.Σ.Επ.
info@paidanaptixi.com